Ψυχαναγκαστικές διαταραχές στους σκύλους

Ψυχαναγκαστική διαταραχή ορίζεται ως η επαναλαμβανόμενη και ακαταμάχητη παρόρμηση, του σκύλου, να εκτελέσει μια συμπεριφορά. Όταν ο σκύλος πάσχει από αυτή τη διαταραχή, εκτελεί επανειλημμένα μια συμπεριφορά (ή περισσότερες), σε βαθμό που παρεμβαίνει στη φυσιολογική ζωή του. Η συμπεριφορά αυτή, δε φαίνεται να έχει συγκεκριμένο σκοπό, ο σκύλος όμως είναι υποχρεωμένος να την κάνει. Το φαινόμενο μπορεί να γίνει τόσο έντονο, που μερικοί σκύλοι χάνουν βάρος, υποφέρουν από εξάντληση ή/και αυτοτραυματίζονται.

Ψυχαναγκαστική συμπεριφορά μπορεί να είναι μια από τις παρακάτω:

1. 1)Περιστροφή: Ο σκύλος γυρίζει γύρω από τον εαυτό του, στην ίδια θέση.
2. 2)Βηματισμός: Ο σκύλος βηματίζει κατά μήκος συγκεκριμένης διαδρομής (σε κύκλο ή ευθεία γραμμή), με συγκεκριμένο μοτίβο.
3. 3)Κυνήγι ουράς: Ο σκύλος κυνηγάει την ουρά του (μπορεί ακόμα να τη δαγκώσει και να προκαλέσει τριχόπτωση ή σοβαρό τραυματισμό).
4. 4)Επίμονο γάβγισμα: Ο σκύλος γαβγίζει επίμονα και ρυθμικά χωρίς να υπάρχει κάποιο διακριτό ερέθισμα.
5. 5)Κυνήγι μύγας: Ο σκύλος δαγκώνει στον αέρα σαν να κυνηγάει μύγες. Οι μύγες είναι φανταστικές.
6. 6)Προσήλωση στο παιχνίδι: Ο σκύλος παίζει με το παιχνίδι του μανιακά και σε συγκεκριμένο μοτίβο (π.χ. το γλύφει, το πετάει στον αέρα ρυθμικά, το δαγκώνει, το πιάνει και «χτυπιέται», κ.τ.λ). Αυτό μπορεί να γίνεται με συγκεκριμένα παιχνίδια ή/και σε συγκεκριμένους χώρους.
7. 7)Κυνήγι σκιάς/φωτός
8. 8)Υπερβολικός αυτοκαλλωπισμός ή/και αυτοτραυματισμός: Ο σκύλος γλύφει, μασάει ή ξύνει, συγκεκριμένο σημείο του σώματός του, ξανά και ξανά.
9. 9)Γλείψιμο επιφανειών ή αντικειμένων: Ο σκύλος γλείφει συγκεκριμένο σημείο ή αντικείμενο, επανειλημμένα (π.χ. συγκεκριμένο σημείο στο πάτωμα).
10. 10)Πολυδιψία: Υπερβολική κατάποση νερού, ακόμα και όταν ο σκύλος δε διψάει.
11. 11)Πάγωμα: Ο σκύλος παγώνει και κοιτάει επίμονα.

Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι και οι φυσιολογικοί σκύλοι κάνουν τις παραπάνω συμπεριφορές, αλλά αυτό γίνεται συνήθως ως απάντηση σε συγκεκριμένα ερεθίσματα. Οι σκύλοι με ψυχαναγκαστική διαταραχή συνεχίζουν την επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά, για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα, ενώ δεν αποσπάται εύκολα η προσοχή τους. Π.χ. μερικοί σκύλοι γλείφονται μέχρι να δημιουργήσουν πληγή, άλλοι δαγκώνουν στον αέρα για αρκετά λεπτά, ενώ άλλοι μπορεί να μασάνε ένα παιχνίδι για ώρες.

Ποιες είναι, όμως, οι αιτίες; Οι ψυχαναγκαστικές διαταραχές φαίνεται να έχουν γενετική προδιάθεση. Για παράδειγμα, Τα Doberman Pinschers έχουν μεγάλη επίπτωση στον αυτοτραυματισμό, τα Bull Terrier στην περιστροφή και οι Γερμανικοί Ποιμενικοί στο κυνήγι της ουράς τους.

Υποκείμενα προβλήματα υγείας, μπορεί να δημιουργήσουν συνθήκες, οι οποίες ερεθίζουν τους σκύλους και τους οδηγούν σε συμπεριφορές, που μοιάζουν ψυχαναγκαστικές. Ένας σκύλος που έχει αλλεργίες, παράσιτα, δερματίτιδα ή που πονάει, μπορεί να γλύφει συνεχώς, την πληγείσα περιοχή. Μερικές φορές η ψυχαναγκαστική συμπεριφορά ξεκινάει αφού έχει προηγηθεί πρόβλημα υγείας. Π.χ., αν ένας σκύλος τραυματίσει την πατούσα του και τη γλείφει, υπάρχει περίπτωση να συνεχίσει να το κάνει και αφού ιαθεί η πληγή.

Η κυριότερη αιτία, για την ανάπτυξη ψυχαναγκαστικής διαταραχής, είναι το stress. Όταν οι παράγοντες που προκαλούν το stress είναι χρόνιοι ή απρόβλεπτοι, τότε οι σκύλοι αναπτύσσουν αυτές τις συμπεριφορές, ως μηχανισμούς για την αντιμετώπιση των δύσκολων, για αυτούς, συνθηκών.

Οι κυριότερες συνθήκες που οδηγούν τα σκυλιά σε τέτοια προβλήματα είναι:

• Δέσιμο ή περιορισμός σε πολύ μικρές περιοχές
• Μεγάλα διαστήματα απομόνωσης (στέρηση παρέας ανθρώπων ή άλλων σκύλων).
• Συχνά αντικρουόμενα συναισθήματα ή κίνητρα. Π.χ., ένας σκύλος θέλει να βγει στην αυλή για να αφοδεύσει, αλλά φοβάται γιατί εκεί βίωσε μια τραυματική εμπειρία (θέλει αλλά φοβάται).
• Κακοποίηση, συχνή ή/και απρόβλεπτη τιμωρία, συχνή επίθεση από άλλα σκυλιά κ.τ.λ.

Άλλοι παράγοντες stress μπορεί να είναι:

• Μικρά παιδιά στο περιβάλλον του σκύλου
• Περιβάλλον με έντονα, επαναλαμβανόμενα ερεθίσματα, όπως φράχτης ή παράθυρο που βλέπει στο δρόμο
• Βόλτα με το αυτοκίνητο
• Κεραυνοί
• Πνίχτης
• Αγχωμένος ιδιοκτήτης

Τέλος θα πρέπει να τονιστεί πως η επιβράβευση μια τέτοιας συμπεριφοράς μπορεί να οδηγήσει στην υπερβολή της.

Η θεραπεία των ψυχαναγκαστικών διαταραχών μπορεί να είναι μια δύσκολη υπόθεση, καθώς στη δημιουργία τους συντέλεσαν και μαθημένες συμπεριφορές αλλά και χημική ανισορροπία στον εγκέφαλο. Η τυπική θεραπευτική προσέγγιση περιλαμβάνει και τροποποίηση της συμπεριφοράς και φαρμακευτική παρέμβαση. Επίσης, αν είναι δυνατό, θα πρέπει να αποφεύγονται ή να τροποποιούνται όλες οι καταστάσεις που πυροδοτούν μια τέτοια συμπεριφορά.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας, είναι η πρόληψη. Παρέχουμε στο σκύλο μας, όσο το δυνατό, ένα περιβάλλον απαλλαγμένο από στρεσογόνους παράγοντες, προκειμένου να μην αναπτυχθεί μια τέτοια διαταραχή.

Εφόσον αυτό έχει γίνει, επικοινωνούμε με τον εκπαιδευτή μας και τον κτηνίατρό μας, από την πρώτη στιγμή που θα το διαπιστώσουμε. Οι ειδικοί θα διαγνώσουν ότι όντως πρόκειται για ψυχαναγκαστική διαταραχή και όχι για κάποιο άλλο ιατρικό ή συμπεριφορικό πρόβλημα. Επίσης η παρέμβαση καλό θα είναι να ξεκινήσει πριν γίνει η εδραίωση του προβλήματος.

Η αντιμετώπιση πρέπει να περιλαμβάνει τακτικές μείωσης του stress. Αναλυτικά:

α)     Αντιμετώπιση των υπαρχόντων προβλημάτων υγείας, καθώς και παθήσεων που συμβάλουν στο stress.

β)      Εντοπισμός και άρση επιβαρυντικών παραγόντων. Αν καταφέρετε να βρείτε τι πυροδοτεί αυτή τη συμπεριφορά, έχετε κάνει ένα μεγάλο βήμα, ως προς την αντιμετώπισή της.

γ)      Παροχή συνεπούς και προβλέψιμης καθημερινότητας (ρουτίνα).

δ)      Κοινωνικοποίηση: Ας μην ξεχνάμε ότι οι σκύλοι είναι, από τη φύση τους, κοινωνικά ζώα.

ε)      Άσκηση: Πρώτον για κατανάλωση ενέργειας που αν δε γίνει, θα τροφοδοτήσει την ψυχαναγκαστική συμπεριφορά και δεύτερον γιατί η άσκηση προάγει την απελευθέρωση ενδορφινών, οι οποίες έχουν κατευναστική δράση.

στ)   Πνευματική άσκηση: Παίξτε με το σκύλο σας, εμπλουτίστε το χώρο του με παιχνίδια, κόκαλα, kong, κ.τ.λ., ιδιαίτερα στις περιόδους stress ή απομόνωσης.

ζ)       ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Χρησιμοποιήστε θετική εκπαίδευση γιατί:

• Δυναμώνεται τη σχέση σας με το σκύλο σας, συνεπώς τον κατανοείτε καλύτερα.
• Με αυτόν τον τρόπο αυξάνετε τη πνευματική δραστηριότητα του σκύλου σας.
• Μαθαίνετε στο σκύλο συμπεριφορές που αργότερα μπορείτε να τις χρησιμοποιήσετε στο θεραπευτικό πλάνο.
• Μαζί με τον εκπαιδευτή διαμορφώνετε το θεραπευτικό πλάνο, χρησιμοποιώντας τεχνικέ τροποποίησης της συμπεριφοράς.

η)      Δώστε στο σκύλο τροφή υψηλής διατροφικής αξίας. Ο οργανισμός είναι σε κατάσταση stress, το χρειάζεται.

θ)      Ο σκύλος θα πρέπει να έχει μια θέση για ξεκούραση, απαλλαγμένη από έντονα εξωτερικά ερεθίσματα (ήχους, κίνηση)

ι)        Οι εναλλακτικές θεραπείες μπορεί να βοηθήσουν (ανθοϊάματα Bach, κ.α.).

ια)   Τα σπορ για σκύλους παρέχουν συνδυασμό πνευματικής και σωματικής άσκησης (π.χ. agility)

ιβ)    Φαρμακευτική αγωγή: Μπορεί να λειτουργήσει υποστηρικτικά, ιδιαίτερα σε εδραιωμένες καταστάσεις. Ποτέ μη δώσετε φάρμακο στο σκύλο σας, αν δε συμβουλευτείτε πρώτα τον κτηνίατρό σας.

Προσοχή! Μη τιμωρείτε ή επιπλήττετε το σκύλο σας. Οι ψυχαναγκαστική διαταραχή δεν είναι ανυπακοή, είναι απάντηση στο stress. Το σκυλί κάνει αυτή τη συμπεριφορά επειδή είναι ανήσυχο. Αν το τιμωρήσετε, θα εντείνετε το πρόβλημά του. Προσέξτε επίσης να μην επιβραβεύσετε μια τέτοια συμπεριφορά. Το να μην αφήνετε το σκύλο σας να κάνει μια ψυχαναγκαστική συμπεριφορά (με ελισαβετιανό κολάρο ή άλλους τρόπους), μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση του επιπέδου του stress και να εντείνει το πρόβλημα ή να το οδηγήσει στην υιοθέτηση μιας διαφορετικής ψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς.

Νίκου Αλεξάνδρα

Επαγγελματίας Θετική Εκπαιδεύτρια Σκύλων